Trauma of drama?

Slachtoffers van narcistische mishandeling krijgen in de hulpverlening nog te vaak te horen dat een relatie met een narcist niet traumatisch is. Een opmerking die zelfs her-traumatiserend kan zijn want de meeste slachtoffers komen met (complexe) PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom) uit dergelijke relaties. Zijn mijn collega’s ongevoelig of onkundig? Nee dat geloof ik niet. Ik geloof (uiteraard zijn er zoals in iedere beroepsgroep uitzonderingen) dat de meeste mensen werkzaam in de hulpverlening hun cliënten een warm hart toedragen. Het probleem is echter dat de aandacht voor narcisme redelijk recent is en dat sommige collega’s niet opgeleid zijn op dit gebied. Je kunt als hulpverlener ook niet alles wat je cliënten meegemaakt hebben zelf ervaren hebben en dus ontbreekt het hen vaak aan de kennis en het begrip over hoe diep dergelijke mishandeling gaat.

Ik merk dit ook aan sommige reacties van collega’s op mijn boek Monddood over dit onderwerp wat binnenkort uitkomt. Veruit de meesten reageren enorm positief; schaffen het boek al in de voorverkoop aan en geven aan dat ze er graag meer over willen weten omdat het zo actueel is en het een groot maatschappelijk probleem vormt. Maar een gelukkig veel kleinere groep reageert sceptisch. Het meest gehoorde tegenargument is dat er toch wel iets mis moet zijn geweest met het slachtoffer dat ze zich zo hebben laten behandelen door de narcist. Of dat slachtoffers altijd mensen zijn met een laag zelfbeeld. Ik probeer dan uit te leggen dat slachtoffers over het algemeen gezonde mensen zijn. Vaak sterke, stabiele, intelligente en empathische mensen die hun leven behoorlijk op orde hadden voordat ze de narcist ontmoetten. Dat narcistische mishandeling zo subtiel start en zo complex is dat de meeste professionals het niet eens herkennen als het voor hun ogen gebeurt. Dat dit nu juist maakt dat deze slachtoffers zich gaan afvragen of het aan hen ligt, waardoor een laag zelfbeeld gecreëerd wordt door de narcist.

Het is, om het populistisch te zeggen, zeer complexe mindfuck die er volledig op gericht is het slachtoffer te ondermijnen, isoleren en kapot te maken in alle opzichten. Het is alsof ze zich voeden met de kracht van het slachtoffer; dat wat ze zelf missen het slachtoffer ontnemen zodat ze zich goed kunnen voelen over zichzelf. Soms gaat dat ook gepaard met fysiek geweld en/of seksueel misbruik, maar niet altijd. Het meest kenmerkende is de psychische mishandeling en die maakt nu juist dat het slachtoffer niet snel weggaat ook niet als er wel sprake is van fysiek geweld en/of seksueel misbruik. Als je dit nooit zelf meegemaakt hebt dan is het moeilijk om te begrijpen hoe een slachtoffer hierin terechtkomt. In mijn boek heb ik het volgende citaat van Judith Herman uit haar boek Trauma en Herstel opgenomen: ‘Buitenstaanders die niet weten wat het is om langdurig in doodsnood te verkeren of geen inzicht hebben in dwangmethoden denken vaak dat zij in dezelfde omstandigheden meer moed zouden tonen en van meer verzet blijk zouden geven dan het slachtoffer. Vandaar dat men zo vaak geneigd is een verklaring voor het gedrag van het slachtoffer te zoeken in persoonlijkheidsdefecten of morele gebreken.’

Des te triester is het als je dan eindelijk de moed op kan brengen om uit de relatie te stappen en met je gekwetste ziel onder je arm tegenover een hulpverlener gaat zitten die jouw trauma ontkent. Vaak komt het slachtoffer dan niet meer terug en schaamt zich nog dieper over zichzelf. In sommige gevallen zelfs zo erg dat ze terugkeren naar de narcist. Want de hulpverlener zegt ook dat er iets mis is met het slachtoffer. Als het slachtoffer wel terugkeert naar de hulpverlener wordt er vaak ingezet op de behandeling van depressie, angststoornis, burn-outklachten of het verhogen van het zelfbeeld. Niks mis mee zou je kunnen zeggen. Echter zolang er onverwerkt trauma is zal de therapie die hierop gericht is nauwelijks aanslaan en geeft het het slachtoffer nog meer het gevoel dat er, zoals de narcist al zo vaak gezegd heeft, iets mis is met hem/haar. Als je brein en lijf nog vol zitten met trauma ben je als het ware ‘bevroren’ in de traumatische gebeurtenissen. Hierdoor is er geen ruimte om iets nieuws in beweging te brengen. Terwijl als het trauma met behulp van traumatherapie verwerkt is, de levensenergie weer kan stromen, je kracht terugkomt waardoor het makkelijker wordt je zelfvertrouwen (weer) op te bouwen en je voor jezelf een gelukkiger leven kunt creëren.

Om die reden heb ik naast mijn autobiografische verhaal in mijn boek Monddood-Ontsnap aan een narcist een katern opgenomen met de feiten achter het verhaal maar ook een onderzoek bij andere slachtoffers en een checklist: is mijn partner een narcist? Uiteraard is dit fijn voor slachtoffers en hun omgeving om te lezen en zo meer inzicht te krijgen. Maar ik richt me ook tot de (jeugd) hulpverlening en politie. Klik hier voor meer informatie.

Veel liefs,

Annemarie